Thị xã Ninh Hòa là địa phương đầu tiên được lựa chọn để triển khai thí điểm thực hiện Đề án Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật Bài chòi. Đây là cơ hội để thúc đẩy việc khôi phục loại hình nghệ thuật này tại địa phương sau bao năm bị mai một.
Mở lớp học bài chòi
Ngày 15-6, Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh tỉnh phối hợp với Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Ninh Hòa đã tổ chức khai giảng lớp phục dựng hô bài chòi. Tham gia lớp học có khoảng 20 người là những nhạc công, nghệ nhân có sự am hiểu nhất định về nghệ thuật bài chòi dân gian ở các xã, phường trên địa bàn thị xã. Trong khoảng thời gian 2 tuần, những người tham gia lớp học được Nghệ nhân nhân dân Minh Đức đến từ tỉnh Bình Định truyền dạy lại các làn điệu bài chòi cổ, cách hô hát 27 quân bài, kỹ năng biểu diễn trong hội chơi bài chòi…
.JPG)
Các nghệ nhân, nhạc công tham gia lớp phục dựng hô bài chòi đang thực hành các làn điệu.
Từ lớp học, những người tham gia có thể về địa phương để tập hợp, truyền dạy lại những kỹ năng, kiến thức mình đã lãnh hội đến những người yêu mến bài chòi trong cộng đồng dân cư. Qua đó, góp phần xây dựng phong trào hô hát bài chòi dân gian và thành lập nên được những nhóm, câu lạc bộ bài chòi tại các thôn, tổ dân phố.
Bà Nguyễn Thị Phương Uyên (thôn Thanh Mỹ, xã Ninh Quang) - một trong những học viên cho biết: “Tôi rất thích hô hát bài chòi, bản thân cũng từng nhiều lần biểu diễn nghệ thuật bài chòi thông qua các liên hoan nghệ thuật quần chúng. Nhưng đây là lần đầu tôi được tham dự tập huấn về cách hô, hát bài chòi một cách bài bản. Tôi cũng đã vận động thêm một số bạn trẻ cùng tham gia lớp tập huấn này để sau này có thể thành lập được câu lạc bộ ở địa phương. Mong muốn của cá nhân tôi là gìn giữ được bản sắc văn hóa nghệ thuật bài chòi đến mãi các thế hệ về sau này”.
Với những lớp học mang tính truyền nghề, cầm tay chỉ việc như thế này, vai trò của các nghệ nhân đứng lớp rất quan trọng. Bởi họ không chỉ là người truyền đạt lại những vấn đề mang tính chuyên môn thuần túy, quan trọng không kém là phải truyền được tình yêu, niềm đam mê loại hình nghệ thuật này.
“Tôi sẽ cố gắng truyền dạy lại tất cả những gì mình biết về bài chòi dân gian để sau này không bị mai một. Dọc dải đất miền Trung, nhiều địa phương có nghệ thuật bài chòi, nhưng ở lớp tập huấn này tôi sẽ cố gắng truyền đạt lại nghệ thuật bài chòi cổ dân gian với các làn điệu như: Xuân nữ, Hồ quảng, Xàng xê, Cổ bản và đặc biệt là làn điệu bài chòi Hò cán. Sau lớp tập huấn, các học viên có thể trình diễn hô hát được tại các hội chơi bài chòi”, Nghệ nhân nhân dân Minh Đức chia sẻ.
Gây dựng lại phong trào
Trong Đề án Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật Bài chòi đã được UBND tỉnh phê duyệt, thị xã Ninh Hòa là 1 trong 6 địa phương triển khai. Nội dung của đề án cũng nêu rõ, thực hiện việc phục dựng thí điểm 1 điểm trò chơi dân gian hô bài chòi giàn 9 chòi tại thị xã Ninh Hòa vào những ngày cuối tuần và lễ, Tết hàng năm. Để làm điều này, từ nay đến cuối năm, địa phương sẽ được hỗ trợ trong việc mở lớp tập huấn, bồi dưỡng các nghệ nhân; trang bị nhạc cụ, phục trang, âm thanh, ánh sáng để đáp ứng nhu cầu hô hát Bài chòi được hiệu quả. Trên cơ sở đó, từ năm 2021 đến năm 2023, thị xã Ninh Hòa sẽ duy trì hoạt động của điểm bài chòi, thành lập và nhân rộng các nhóm, câu lạc bộ bài chòi trong cộng đồng dân cư. Sau đó, có báo cáo đánh giá về tính hiệu quả của việc triển khai thực hiện và có đề xuất với UBND tỉnh.
Theo ông Nguyễn Thanh Hưng - Phó Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Ninh Hòa: Trước đây, ở địa phương có nhiều cụ lớn tuổi nắm được kỹ thuật biểu diễn, hô hát bài chòi và có các hội chơi bài chòi thường diễn ra trong sinh hoạt cộng đồng vào những dịp lễ, Tết. Tuy nhiên, theo thời gian, hiện còn rất ít các nghệ nhân có thể nắm được nghệ thuật bài chòi dân gian. Sinh hoạt cộng đồng liên quan đến bài chòi cũng không thường xuyên, các nghệ nhân cũng không còn nhớ được trọn vẹn các làn điệu, kỹ thuật hô hát bài chòi. Có thể nói, thực trạng nghệ thuật bài chòi dân gian ở thị xã Ninh Hòa đang đứng trước nguy cơ thất truyền. Chính vì thế, việc thực hiện đề án này là cơ hội rất tốt để địa phương khôi phục, xây dựng phong trào hô hát bài chòi trong nhân dân. Dự kiến, vào tháng 9 hoặc tháng 10 tới đây, thị xã sẽ tổ chức các chương trình hô hát bài chòi dân gian phục vụ nhân dân vào thứ 7, chủ nhật hàng tuần và vào các ngày lễ, Tết. Qua đó, góp phần quảng bá tuyên truyền loại hình nghệ thuật dân gian này đến công chúng. Xa hơn nữa, địa phương sẽ coi đây là một hoạt động hàng năm và một sản phẩm du lịch để giới thiệu nét văn hóa độc đáo. Để làm được điều đó, thị xã sẽ tiến hành củng cố, tổ chức lại các câu lạc bộ nghệ thuật hô bài chòi và tiến hành nhân rộng các mô hình câu lạc bộ này. Cùng với đó sẽ đưa bộ môn nghệ thuật bài chòi vào các trường học để các em học sinh có thể nắm được loại hình nghệ thuật này.
.JPG)
Thị xã Ninh Hòa sẽ tổ chức khu vực hô hát bài chòi dân gian để phục vụ nhân dân. Ảnh minh họa.
Ông Lê Văn Hoa - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao cho rằng, việc thực hiện Đề án Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật Bài chòi là giải pháp để chúng ta thực hiện cam kết với UNESCO. Việc chọn thị xã Ninh Hòa là địa phương đầu tiên thực hiện nội dung đề án là bởi nơi đây vốn có sự hiện diện từ lâu của nghệ thuật bài chòi. Trong các làng xóm, tổ dân phố ở Ninh Hòa vẫn còn có những người, những mô hình mang tính cộng đồng trong việc nắm giữ các kỹ năng về nghệ thuật bài chòi. Từ việc triển khai thí điểm ở thị xã Ninh Hòa sẽ tiến hành nhân rộng ra các địa phương khác trong tỉnh.
Với sự đầu tư từ con người đến cơ sở vật chất, hy vọng rằng trong thời gian tới, trên địa bàn thị xã Ninh Hòa sẽ xuất ngày càng nhiều điểm hô hát bài chòi dân gian. Và di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật trình diễn bài chòi thực sự sống lại trong lòng mỗi người dân.
Bài và ảnh: HỒNG HẢI