Điểm xuất phát của
những suy nghĩ này là do con người nghe, tiếp nhận được từ những người sống
xung quanh trong thời gian dài. Bên cạnh đó, bản thân con người luôn có xu
hướng tự đánh giá, chịu đựng những suy nghĩ cũ mòn, không muốn thay đổi.
Xuất phát từ quan
điểm trên Elliss và các cộng sự của ông đã phát triển ra một phương pháp tác
động làm thay đổi nhận thức của con người có tên là ABC. Trong đó, A- Sự kiện
gây tác động (activating event), B-Niềm tin (belief), và C-Hậu quả đối với cảm xúc
và hành vi của con người (emotional and behavioral consequence).
Bản thân
những vấn đề, sự kiện (A) không trực tiếp gây ra những hậu qủa trực tiếp
đối với cảm xúc và hành vi của con người, mà chính do những niềm tin, cách lý
giải của mỗi con người về những vấn đề, sự kiện đã tác động đến cảm xúc tiêu
cực và dẫn đến hành vi không phù hợp.
Từ việc phát hiện
ra mối liên kết này, những nhà trị liệu theo trường phái nhận thức hành vi đưa
ra mô hình can thiệp có tên là ABCDEF. Trong đó D – là sự can thiệp và quá
trình suy nghĩ, làm thay đổi những suy nghĩ thiếu lô gích (disputing intervention),
E là tác động (effect), và F- là những cảm xúc mới (new feelings).
Hỗ trợ cho việc can
thiệp và giúp cho con người có nhiều suy nghĩ hợp lý hơn, trường phái nhận thức
hành vi còn giúp cho mỗi người học cách chấp nhận bản thân vô điều kiện (Unconditional
Self-Acceptance- USA) và chấp nhận người khác vô điều kiện (UOA-Unconditional
Other Acceptance). Điều này giúp cho con người dễ dàng tha thứ cho bản thân,
người khác, không tự đổ lỗi cho mình trước những thất bại, đồng thời có thể đặt
ra cho mình những mục tiêu thực tế.
Để chứng minh cho
mô hình can thiệp trên, Ellis đã chỉ ra một suy nghĩ tự động làm mọi người rất
đau khổ và khó chấp nhận đó là “mình phải
được yêu thương và chấp nhận bởi những người quan trọng trong cuộc sống”,
khi bản thân không có được điều này sẽ gây ra những thù hận, oán trách, mong
muốn làm hài lòng người khác….Ellis đã tự giúp cho chính bản thân ông cũng như
nhiều người hiểu rằng những người quan trọng của mình cũng có thể không yêu
mình như mình mong muốn, mình phải chấp nhận điều đó.
Những người tham
gia trị liệu bằng nhận thức hành vi cần sự thành thực với bản thân, có khả năng
suy nghĩ, và phải làm rất nhiều bài tập về nhà, chủ yếu là những bài tập
có sự trải nghiệm. Tuy nhiên, thời gian tham gia trị liệu theo nhận thức hành
vi rất ngắn, thường gói gọn tối đa trong 6 buổi làm việc (1 tuần/buổi)
Áp dụng trong việc
hỗ trợ người nghiện rượu, ma túy
Từ khi ra đời đến
nay, liệu pháp nhận thức hành vi đã được áp dụng rất nhiều trong việc hỗ trợ
những người bị rối loạn cảm xúc (trầm cảm, sợ hãi, tức giận), những người
gặp khó khăn trong mối quan hệ với người khác, và đặc biệt có hiệu quả với những
người nghiện chất (rượu, ma túy).
Với những người sử
dụng chất gây nghiện lần đầu hoặc sử dụng không thường xuyên, khi bị cảnh sát
bắt giữ, thay cho việc gửi những người này vào nơi điều trị nghiện hoặc nhà tù,
họ được chuyển đến một nơi có tên gọi là “chuyển
làn”, đây chính là một chương trình giáo dục giúp thay đổi suy nghĩ
và hành vi trong một thời gian nhất định.
Trong thời gian đó,
sự hỗ trợ của các nhà giáo dục, tư vấn…giúp cho người sử dụng chất gây nghiện
chia sẻ những khó khăn trong cuộc sống cá nhân, lý do của việc sử dụng chất gây
nghiện, mối quan hệ với những người xung quanh, và tất nhiên, cả những “kiểu
suy nghĩ” đặc trưng của mỗi người.
Những người sử dụng
chất gây nghiện trong giai đoạn này được coi như “khách hàng”, một người được
đi đào tạo và nhiệm vụ của họ là hợp tác, tuân thủ chương trình đào tạo dành
cho mình. Thời gian tham gia chương trình này sẽ do bản thân người sử dụng chất
gây nghiện và cán bộ tư vấn, trị liệu xác định, nhưng thường kéo dài từ 1-3
tháng.
Đối với những người
nghiện được đưa vào các cơ sở điều trị hoặc vào tù, để giúp cho họ thích nghi
với cuộc sống bên ngoài sau thời gian cai nghiện hoặc hết hạn tù, họ được
tham gia một một chương trình miễn phí gọi là Chuẩn bị hòa nhập. Lúc này liệu pháp nhận thức hành vi được
sử dụng như một liệu pháp hỗ trợ tích cực giúp cho những người tham gia hiểu về
bản thân nhiều hơn, chuẩn bị ứng phó với những thay đổi mới.
|